Могойд хатгуулсан хүнд цаг хугацаа хамгийн чухал

Манай орны тал хээр, ой тайга, говийн бүсийн аль алинд нь могой элбэг байдаг. Хээр хөдөө аялж яваа хүмүүс санамсар болгоомжгүйгээсээ болоод могойд хатгуулах явдал  нилээд тохиолддог. Хэрэв та эсвэл хамт яваа нөхөр тань могойд хатгуулвал  дараахи арга хэмжээнүүдийг нэн яаралтай аваарай.

•Ямар төрлийн могой вэ гэдгийг нэн яаралтай тогтоох шаардлагатай.  Юуны өмнө тэр могой хортой эсэхийг мэдэхийг оролд. Үүнийг  шvдний ормоор ялгаж болно. Хортой могой хатгахад голдуу хоёр хорт шvдний мөр vлддэг бол хоргvй могойнд хатгуулахад бүхэл бүтэн хоёр эгнээ шvдний мөр vлддэг байна.
•Могойд хатгуулсан хэсгийг хөдөлгөж болохгvй. Хөдөлгөх тусам хор биеэр нь тvргэн тархдаг аж. Хэрэв хөлөндөө хатгуулсан бол тэр хvн огт гишгэж болохгvй.
•Хатгуулсан хүнийг тайвшруулан, янз бүрийн чимэг болон бариу хувцсыг тайлж шархыг ил гаргана.
•Хорны тархалтыг сааруулахын тулд өргөн зөөлөн боолт, даавуугаар эсвэл оосор уяаны зүйлээр хатгуулсан газраас хэдэн сантиметрийн зайтай боож, цусны урсгалыг зогсооно. Гэхдээ шуу болон хөлийн өлмийд судасны лугшилт мэдэгдэхгvй болтол нь чанга боож болохгvй. Хэрэв та судасны лугшилтыг мэдрэхгvй байгаа бол боолтоо бага зэрэг суллаарай. Хөл болон гарыг доороос нь эхлээд бvхэлд нь ороож болно. Гэхдээ судасны цохилтыг байнга vзэж байхыг зөвлөж байна. Мөн vеэр хөдлөхөөс сэргийлж, чиг тавьж болно.
•Хатгуулсан газрыг маш хүчтэй сорж, хорыг гадагшлуулах хэрэгтэй. Үүнийг амаараа эсвэл өөр маш хүчтэй сорогчоор хийнэ. Учир нь хор венийн судсаар дамжин, биеэр тархах юм бол маш аюултай.
•Ариутгагч бодисоор арчиж, хүйтэн жинг соролтонд саад болохооргүй тавина. Мөс нь өвдөлт намдаах, хорыг тархаахгvй байхад тустай.
•Хүчтэй соролтыг үргэлжлүүлэн, хүйтэн жинг бүх хэсэгт ээлжлэн жигд тавьж өгнө.
•Уяаны чанга байгаа эсэхийг байнга шалгаж, суларсан бол чангалах хэрэгтэй.
•Үндсэн шинж тэмдэг бол шок тул өвчтөнд өөр сэтгэл санааны дарамт өгөхгүй байх хэрэгтэй. Мөн өөр энгийн анхан шатны тусламж үзүүлтэл дулаан байлгаж, хатгуулсан газрыг дээд  цэгт нь хүртэл өргөж, хөдөлгөөнгүй   байлгах ба алкохол өгч болохгүй. Харин шингэн зүйл ихээр уулгах хэрэгтэй.
•Өвчтөнг аль болох тайван тухтай байлгаж, хамгийн ойрын эмнэлгийн тусламж үзүүлэх газар болгоомжтой хүргэх. Хэрэв бололцоо байвал хатгасан могойг хамт авч очоорой. Янз бvрийн могойд өөр өөр хоргvйсvvр шаардлагатай байдаг. Могойн хорны эсрэг үйлчилгээтэй хоргvйсvvрийг хийх хvртэл боолтыг тайлж болохгvй.
•Өвдөлтөд аспирин бус парацетамол өгөөрэй. Татрангийн вакцин хийлгэвал сайн. Мөн хатгуулсан хэсэг нь халдварлагдсан бол пенициллин өгөх хэрэгтэй.
Эцэст нь хэлэхэд могойд хазуулсан тохиолдолд цаг хугацаа хамгийн чухал гэдгийг битгий март.
Хорт могойд хатгуулан, жил бvр дэлхий дээр 30 мянга орчим хvн нас барж байна гэсэн тоо дөчөөд жилийн өмнө гарч байсан бол энэ тоо 2007 он гэхэд хагас сая орчим хүртэл өссөн аймшигтай мэдээ байна. 1895 онд Парисын Пастерийн хvрээлэнд бэлдсэн могойн хорны эсрэг ийлдэс нь одоо олон мянган хvний амийг аварч байна. Адууг аажим ихэсгэсэн могойн хорны тунгаар дархлахад жилээс жил хагас болсны дараа могойн хорны зуу дахин ихэсгэсэн тунг тэсвэрлэх чадалтай эсрэг биет цусанд нь бий болдог. Ийм адууны цусаар бэлдсэн ийлдсээр могойд хазуулсан хvнийг эмчилж байна.

Манай оронд хортой могой ховор ч урин дулаан цаг ирж, аялал зугаалгаар явахдаа анхаарал сэрэмжээ бүү алдаарай.

А.Уянга