“COVID-19” цар тахлын үед эдийн засгийг эрчимжүүлэх арга хэмжээг УИХ, Засгийн Газраас хэрэгжүүлж эхэлсэн. Үүний дундаас 4-10 дугаар сард нийгмийн даатгалын шимтгэлийг чөлөөлөхөөр шийдвэрлэсэн нь аж ахуйн нэгж, иргэдийн хувьд бодит дэмжлэг болж байна. Шинээр хэрэгжиж эхэлсэн хуулийн талаар иргэдийн тодруулж буй зарим асуултыг бид Нийгмийн даатгалын ерөнхий газрын дэд дарга Т.Батмөнхөөс тодрууллаа.

–Нийгмийн даатгалын шимтгэлээс чөлөөлөх арга хэмжээ бүрэн хэрэгжиж эхэлсэн үү? Чөлөөлөлтөд хичнээн аж ахуйн нэгж, ажилтан хамрагдаж байгаа вэ? 

-Нийгмийн даатгалын шимтгэлээс чөлөөлөх, ажилгүйдлийн даатгалын сангаас дэмжлэг үзүүлэх тухай хууль, хуулийг хэрэгжүүлэх журам, заавар зэрэг эрх зүйн актууд батлагдсанаар нийгмийн даатгалын байгууллага хуулийн хэрэгжилтийг зохион байгуулж байна. Энэхүү хуулийн үйлчлэлд хувийн хэвшлийн бүх аж ахуйн нэгж, гадаадын хөрөнгө оруулалттай аж ахуйн нэгж, төрийн болон хувийн хэвшлийн их, дээд сургууль, төрийн бус байгууллага, гадаадын болон олон улсын байгууллага тэдгээрт ажиллаж байгаа даатгуулагчид болон сайн дурын даатгуулагчид хамрагдаж байгаа. Өөрөөр хэлбэл нийт хөдөлмөр эрхлэгчдийн 75 орчим хувь буюу 39.0 мянган ажил олгогч болон 705.0 мянган даатгуулагч, нийгмийн даатгалын байгууллагатай гэрээ бүхий 121.0 мянган сайн дурын даатгуулагч нийгмийн даатгалын шимтгэлээс чөлөөлөгдөж байна.

–Эсрэгээрээ хуулийн үйлчлэлд хамрагдахгүй байгаа хэсэг байгаа шүү дээ.

-Хуульд зааснаар төрийн болон орон нутгийн өмчит, төсвийн байгууллага, гадаад улс, олон улсын байгууллагын зээл тусламжаар бараа, ажил үйлчилгээ гүйцэтгэж буй хуулийн этгээдийн тухайн төсөл хөтөлбөрийн санхүүжилтээс хөдөлмөрийн хөлс авч байгаа даатгуулагч, гадаадын иргэн болон харъяалалгүй хүн хамаарахгүй. Мөн 03 дугаар сарын 25-ны өдрөөс өмнө нийгмийн даатгалын байгууллагатай огт гэрээ байгуулж байгаагүй сайн дурын даатгуулагч, нийгмийн даатгалд бүртгэлгүй ажил олгогч нар хамрагдахгүй.

–Журам, зааврын хүлээгдэлтэй холбоотой ажил олгогч нарт нийгмийн даатгалын тайлангаа илгээх хугацаа тулгуу байсан байх?

-Хуулийн хэрэгжилтийг зохион байгуулахын тулд нарийвчилсан журам, ажлын заавар, түүнийг дагалдан гарах програм хангамжийг боловсруулж нэвтрүүлэх, төрийн холбогдох байгууллагуудтай мэдээлэл, судалгаа солилцох гэх мэт олон ажлууд хийгддэг гэдгийг хэлэх нь зүйтэй. Шимтгэлийн чөлөөлөлтөд хамрагдаж байгаа аж ахуйн нэгж, байгууллага нь 4-9 сарын нийгмийн даатгалын тайлангаа дараа сарын 5-ны дотор үнэн зөв гарган нийгмийн даатгалын байгууллагад заавал ирүүлэх шаардлагатай. Өөрөөр хэлбэл тухайн аж ахуйн нэгж, байгууллага тайлангаа хугацаанд нь ирүүлээгүй тохиолдолд чөлөөлөгдөх шимтгэлийн хэмжээг нь тодорхойлох боломжгүй болно. Энэ сарын тухайд бид  нөхцөл байдалтай уялдуулан аж ахуйн нэгж байгууллагын дөрөвдүгээр сарын тайлан илгээх хугацааг 9-нийг хүртэл сунгаж, тайланг цахимаар хүлээн авч байгаа тул асуудал үүсэхгүй гэж бодож байна.

–Зарим байгууллагын ажилтнууд дөрөвдүгээр сарын цалингаас шимтгэл суутгаж авсан байна гэсэн асуудал тавьж байна?

-Нэгдүгээрт, хуулийн үйлчлэлд хамаарахгүй байгууллагын ажилтан байж болно. Эсвэл тухайн байгууллага нь нийгмийн хариуцлагынхаа хүрээнд нийгмийн даатгалын шимтгэлийн чөлөөлөлтөд хамрагдахгүй, эсвэл тухайн сарын шимтгэлээ хэсэгчлэн төлөхөөр шийдвэрлэсэн байж болох юм. Тухайлбал Мобиком корпораци зэрэг аж ахуйн нэгж байгууллагууд нийгмийн хариуцлагаа ухамсарлан сард төлөх шимтгэлээ өөрийн хүсэлтээр бүтнээр болон хэсэгчлэн  төлж байна. Аж ахуйн нэгж байгууллагууд чөлөөлөлтөд хамрагдах хугацаандаа урьдчилан төлсөн шимтгэлээ буцааж авах хүсэлт гаргасан тохиолдолд буцаан олгож болно.

–Давхар ажил эрхэлдэг хүмүүс шимтгэлээс яаж чөлөөлөгдөх вэ?

-Үндсэн ажлаас гадуур ажил хөдөлмөр эрхэлдэг даатгуулагчдын тухайд хэрвээ тухайн ажил олгогчид нь шимтгэлээс чөлөөлөгдөж байгаа бол аль алинаас нь чөлөөлөгдөөд явах боломжтой. Харин ажилгүйдлийн даатгалын сангаас даатгуулагчид үзүүлэх дэмжлэгт даатгуулагч давхар хамрагдахгүй.

–Сайн дурын даатгуулагчдын тухайд ямар нэг болзол тавьж байгаа юу?

-Сайн дурын даатгуулагчдын тухайд 2020 оны 03 дугаар сарын 24-ний өдөр болон түүнээс өмнө  гэрээ байгуулж, шимтгэл төлж байсан бүх даатгуулагч нийгмийн даатгалын шимтгэлийн чөлөөлөлтөд хамрагдаад явна. Өөрөөр хэлбэл гэрээ нь дууссан, шимтгэл төлөлтөө зогсоосон даатгуулагч нийгмийн даатгалын байгууллагад хүсэлт гаргасан тохиолдол энэхүү арга хэмжээнд хамрагдах боломжтой. Даатгуулагч сард 56700 төгрөгийн шимтгэлээс чөлөөлөх бөгөөд хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээ буюу 420.0 мянгаас өндөр дүнгээр гэрээ байгуулсан даатгуулагч чөлөөлсөн шимтгэлээс илүү гарсан хэсгийг өөрөө хариуцаж төлнө. Нэмж хэлэхэд 3 хүртэлх насны хүүхдээ асарч байгаа эхчүүдийн шимтгэлийн 50 хувийг төрөөс төлж байсан бол энэ хуулийн дагуу өөрөөс төлөх 26250 төгрөгийн шимтгэлээс чөлөөлж байгаа. Хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээнээс шимтгэл төлдөг сайн дурын даатгуулагч өөрөө хүсвэл өнөөдөр очоод ч нийгмийн даатгалын дэвтэр дээрээ 4-9 сарын бичилт, баталгаажилтаа хийлгээд авч болно. Мөн шимтгэлээ урьдчилаад төлсөн даатгуулагчид буцааж авах юм уу дараа сар луугаа шилжүүлэх эрх нь нээлттэй.

–Иргэд, байгууллагуудаас талархал ирж байгаа байх? Зургаан сарын турш шимтгэлээс чөлөөлөгдөнө гэдэг бодит дэмжлэг шүү дээ?

-Нийгмийн даатгалын үндсэн зорилго нь даатгуулагчид нийгмийн эрсдэл тохиолдох үед санхүүгийн эрсдэлийг нь хуваалцахад оршдог. Цар тахлын улмаас олон хүний орлого буурч, хүнд байдалд орсон. Чухам энэ үед авч хэрэгжүүлж буй нийгмийн хамгааллын энэхүү бодлого нь олон хүний талархалыг хүлээж байна. Нөгөө талаас эдгээр иргэдийн маань шимтгэл тасрахгүй болж, ирээдүйн баталгаа нь хангагдаж байгаа юм. Одоо харин иргэддээ халдвар хамгааллын дэглэмээ сахиж, нийгмийн даатгалын байгууллагад дараалал үүсгэлгүй, аль болох цахим үйлчилгээг сонгон үйлчлүүлэхийг зөвлөж байна.